Kto uprawiał sport, ten na pewno mógł usłyszeć, że najważniejsze jest wygrywanie i osiąganie wyników. Jednak sport oparty na rywalizacji i upartym dążeniu do celów może prowadzić donikąd. Dlatego coraz częściej podkreśla się, że sport to także podróż przez wartości, które definiują to, jakimi sportowcami i ludźmi chcemy być. Dlatego podejście oparte na Terapii Akceptacji i Zaangażowania (ACT) pozwala nam spojrzeć na sport, nie tylko jak na check listę do odhaczenia w karierze, ale także jak na drogę do realizacji ważnych dla nas rzeczy.
Cele sportowe
Cele sportowe są konkretnymi osiągnięciami, do których dążymy podczas kariery. Sportowcy często wyznaczają sobie cele ujęte w perspektywie czasowej, aby jak najlepiej przygotować się do najważniejszych imprez. Możemy wyróżnić:
- Cele krótkoterminowe – najczęściej dotyczą najbliższych dni i tygodni
- Cele średnioterminowe – obejmują perspektywę kilku miesięcy
- Cele długoterminowe – dotyczą kilku lat
Cele możemy także podzielić na:
- Wynikowe – dotyczą osiągnięcia konkretnego wyniku, np. „Zdobycie kwalifikacji olimpijskiej”
- Mistrzowskie – skupiające się na rozwoju umiejętności sportowych i zrobienia progresu, np. „Poprawię skuteczność swoich rzutów osobistych”
Cele te najczęściej są mierzalne, określone w czasie i specyficznie wyznaczone. W sporcie, cele są widoczne i łatwe do uchwycenia. To one podtrzymują motywację i mogą budować przekonanie o własnej skuteczności. Jednakże, skupianie się wyłącznie na celach, może ograniczyć pełne doświadczanie sportu i osobisty rozwój. A w sytuacjach ich niezrealizowania, może to być źródłem rozczarowania i spadku zaangażowania.
Wartości w sporcie
Wartości odnoszą się do fundamentalnych pragnień i są jak kompas – wskazują kierunek działania. Mówią o tym, jak chcemy działań nieustannie, bez względu na sytuacje i różne przeciwności losu. Nie da się ich osiągnąć raz na zawsze i odhaczyć jako „zrobione” (tak jak w przypadku celów), ale można codziennie nimi podążać. Wartości zwykle nie są mierzalne, ale stanowią o sile naszego zaangażowania i kształtują naszą sportową tożsamość. Przykładem wartości może być „Rozwój”, „Ambicja” czy „Zdrowie”.
Aby dobrze zobrazować to, jak działają wartości, podam przykład. Wyobraźmy sobie, że Kasia straciła miejsce w podstawowym składzie w swojej drużynie. Trener wybrał na jej miejsce kogoś innego. Jeśli wartością Kasi jest „ROZWÓJ”, to czy przestając chodzić na treningi, bo trener nie daje jej szansy gry, Kasia realizuje swoje wartości? Chyba nie.
Dlatego wartości są takie ważne – sport to nie tylko przyjemne chwile, ale także mnóstwo trudnych momentów. I szczególnie na te trudne momenty wartości się bardzo przydają, pozwalając działać pomimo tego, jak się czujemy.
Łączenie celów i wartości
Podejście łączące cele i wartości pomaga spojrzeć na sport jako na harmonijną całość między dążeniem do celów a życiem zgodnie z wartościami. Cele powinny wynikać z naszych wartości i być z nimi zgodne. W terapii ACT cele są środkiem do realizacji wartości, a nie celem samym w sobie.
Wskazanie swoich wartości, a nie samych celów, może prowadzić do bardziej satysfakcjonujących doświadczeń i poczucia spełnienia. Skupienie się na rzeczach ważnych pomaga radzić sobie z porażkami i budować elastyczność psychologiczną.
Podsumowanie
Cele sportowe i wartości w sporcie to dwa elementy napędzające do działania. Choć cele w sporcie są ważne i ciężko od nich uciec, to wartości stanowią głębszy sens naszego zaangażowania w sport oraz kształtują tożsamość sportową i życiową.
Jeśli chcesz wyznaczyć swoje wartości w sporcie, pomocne będzie odpowiedzenie sobie na pytania:
- „Jakim sportowcem chcę być?”
- „Jakie cechy i mocne strony chcę rozwijać?”
- „Jakie działania będą świadczyć o tym, że realizuję swoje wartości?”
Kinga Legieta – psycholożka sportu
